Eit arbeidsliv i standardiseringa og terminologien si teneste

Termportalen presenterer den neste tida eit utval fagfolk som speler eller har spelt ei viktig rolle i fagmiljøet for terminologi og fagspråk. Håvard Hjulstad (74) er blant dei som har brukt store delar av sitt liv og virke på utviklinga av norsk fagspråk. 

Hjulstad sitt arbeid med terminologi tok til for over 50 år sidan. 

– Det byrja eigentleg med Norsk landbruksordbok, der eg byrja som medredaktør i 1970, seier han til Termportalen.  

Til og med 1979 arbeidde han med landbruksordboka, som enda opp med vel over 20 000 oppslagsord.  

– Ho er utgitt på Samlaget og har oppslag både på bokmål og nynorsk, seier Hjulstad. 

“Galen hylle”

Med studiestart i 1969, blei det ikkje mykje studietid før han òg gjekk i gang med terminologi og ordbokarbeid. At det var nettopp terminolog og omsetjar Hjulstad skulle bli, var ikkje heilt intuitivt ut ifrå studieretninga han valde: Han har eit mellomfag i indoiransk språkvitskap, eitt i samanliknande indoeuropeisk språkvitskap og eit grunnfag i germansk språkvitskap. 

– Det var historisk språkvitskap eg studerte, og det mest moderne språket eg var borti i den samanhengen, var gammalnorsk, spøker Hjulstad. 

– Sidan eg byrja med ordbokarbeid samtidig med studiet, veit eg ikkje om det var jobben som var på galen hylle, eller om det var studiet. Det blei meir ordbøker og terminologi etter kvart, legg han til. 

Datamaskinell språkbehandling

Frå 1979 fekk Hjulstad jobb ved det som den gongen heitte Prosjekt for datamaskinell språkbehandling (PDS), knytt til Nordisk institutt ved Universitetet i Bergen. 

– Det var starten på det som etter kvart blei Norsk termbank, seier Hjulstad. 

Han fortel at PDS blant anna arbeidde mykje forskjellig, blant anna datamaskinelle metodar til språkvitskaplege føremål. 

– Ordbøker og terminologi var ein bit av det, seier Hjulstad. 

Rådet for teknisk terminologi

I 1985 gjekk Hjulstad over til å jobba i Rådet for teknisk terminologi (RTT), som laga og gav ut fagspråklege ordbøker for enkeltfag. Hjulstad blei konstituert som generalsekretær i RTT i 1987, og han leia organisasjonen fram til 2001. 

– Då var det ikkje liv laga lenger, dessverre. Det blei heilt klinkande klart at det ikkje gjekk an å driva med den aktiviteten vi dreiv med, basert på lønnsemd, seier han. 

Då konkursen var eit faktum kjøpte forlaget Vigmostad og Bjørke AS RTT-materialet for å sikra innhaldet. Dermed kjem RTT framleis nye generasjonar brukarar til nytte; brorparten av RTT-materialet er tilgjengeleg som søkbar historisk ressurs i Termportalen.  

Hjulstad er heller ikkje heilt ferdig med RTT: Han er hyra inn av Termportalen for å gå gjennom materialet den neste tida.  

Standardisering og terminologi

Etter tida i RTT var Hjulstad sjølvstendig næringsdrivande ei stund. 

– Så fekk eg eit prosjekt som eigentleg var knytt til europeisk standardisering, seier Hjulstad. 

Han fortel at arbeidet var lagt til sekretariatet for ei fokusgruppe for kulturelt mangfald. Det gjekk blant anna på å kartlegga europeiske teiknsett og stavekontrollsystem av ymse slag. 

– Den europeiske gruppa eg var medlem av såg på alt som var i gang av IT og kulturelt mangfald i Europa. Den jobben var plassert i forløparen til Standard Norge, seier han. 

I 2003 blei Standard Norge oppretta, som ei samanslåing av fire eksisterande organisasjonar.  Hjulstad blei involvert i mykje av Standard Norge sitt arbeid med terminologi. 

– Det er jo terminologi i alle standardar. Standardane blir jo omsette, og du får samsvarande terminologi på fleire språk, seier han. 

– Det er eit stort terminologiarbeid som skjer i standardiseringa, både nasjonalt og internasjonalt. 

Hjulstad arbeidde i Standard Norge til han pensjonerte seg i 2019, men pensjonisttilværet stoppar han ikkje frå å ta på seg nokre oppdrag her og der. 

– Eg kallar meg hobbypensjonist, spøker han. 

Hindrar tvitydigheit

Hjulstad er tydeleg på at terminologi og fagspråk framleis er eit viktig område. 

– Det blir stadig meir og meir viktig. Vi kommuniserer meir, og eit vesentleg poeng her er at vi kommuniserer via maskiner, seier han. 

Han trekker fram at maskiner er endå meir avhengige av eintydigheit, enn det menneske er. 

– Det dyttar fram behovet for utviklinga av eintydig terminologi, seier Hjulstad. 

– Både i standardisering og samfunnet elles er det heilt sentralt at ein er einig om kva ein snakkar om. Det  å fjerna tvitydigheit og forvirring i kommunikasjonen er det terminologiarbeid dreier seg om i det store og heile, avsluttar han.