Ingrid Simonnæs er ein rettslingvistisk pioner

 

Termportalen presenterer den neste tida eit utval fagfolk som speler eller har spelt ei viktig rolle i fagmiljøet for terminologi og fagspråk. Professor emerita Ingrid Simonnæs (81) har eit langt yrkesliv i fagspråkets teneste bak seg. 

Simonnæs byrja den akademiske karrieren sin ved det som den gongen heitte Germanistisk institutt på Universitetet i Bergen. Der var ho både student, og etter kvart vitskapleg assistent.

– Då eg var ferdig med hovudfag der (cand. philol.) i 1972 , søkte eg på jobb som amanuensis på NHH. Eg enda opp på det som no heiter Institutt for fagspråk og interkulturell kommunikasjon, først som amanuensis frå 1973 og frå 1985 som førsteamanuensis, fortel Simonnæs.

 

 

 

Avhandling og opprykk

I 2004 leverte Simonnæs si dr.art.-avhandling ved UiB om forståingsproblem i fagtekstar og omgrepssystem som verkemiddel i kommunikasjonen mellom fagfolk og lekfolk. Avhandlinga var skriven på tysk.

– Tysk er faget mitt og morsmålet mitt, men eg har budd i Noreg heilt sidan 1956 seier Simonnæs.

Avhandlinga førte til at ho blei professor i 2004. I 2012 gjekk ho av med pensjon.

– Men eg har framleis eit verkeleg fint kontor på instituttet som eg deler med ein annan professor emeritus, fortel Simonnæs.

Translatør og terminolog

Å bli terminolog var ikkje alltid i planane til Simonnæs, som har hovudfag i tysk, mellomfag i fransk og grunnfag i allmenn litteratur.

Vegen til terminologien var ein prosess som starta etter at å ho blei statsautorisert translatør i norsk-tysk/tysk-norsk i 1985.

– I samband med dette, blei eg hanka inn til å vera sensor for eksamensoppgåvene i språkkombinasjonen tysk-norsk. Ansvaret for gjennomføring av autorisasjonsprøven (tidlegare kjent som translatøreksamen) har NHH hatt sidan 1986 på vegne av Kunnskapsdepartementet. Som sensor ser ein ganske fort kor skoen trykker, seier Simonnæs.

Ho såg at mange av studentane som tok eksamenar i omsetjing mellom norsk og tysk mangla viktig terminologi.

– I dette tilfellet gjaldt det spesielt dei juridiske tekstane, som del av dei tre fagtekstene som blir testa, seier ho.

Eitt av problema var mangelen på gode hjelpemiddel. På denne tida, på 90-talet, fanst det nemleg inga norsk-tysk juridisk ordbok. Det fann Simonnæs ut at ho måtte gjera noko med.

– Så byrja eg å ekserpera og ta vare på termar. Eg laga den første norsk-tyske juridiske ordboka på marknaden, fortel Simonnæs.

I 1994 kom nybrottsverket Norsk-tysk juridisk ordbok ut.

Overført til Termportalen

– Frå den trykte versjonen var det naturleg å komma vidare til det som no er Termportalen, seier Simonnæs.

I arbeidet med prenteversjonen hadde ho opparbeidd ein database med ulike oppslagsord og definisjonar, i tillegg til relevante kontekstar.

– Eg måtte lesa mykje faglitteratur, og denne tok eg vare på, seier Simonnæs.

Overføringa av databasen til termbasen i Termportalen var lang frå eit kopiarbeid. I prosessen har Simonnæs arbeidd aktivt med oppdatering av terminologien i basen frå 90-talet.

– For kvart oppslagsord har eg prøvd å kryssjekka det mot nyare litteratur. Det kan jo ha skjedd endringar for jussen er dynamisk, seier ho.

Sidan arbeidet med den opphavelege databasen, har det òg skjedd store utviklingar på internett, og andre kjeldetypar enn berre den tradisjonelle faglitteraturen i prentversjon har kunna konsulterast.

– Eg har gått mykje inn på nettsidene til advokatkontor og til statlege myndigheiter, både norskspråklege og tyskspråklege, fortel Simonnæs.

På desse nettsidene kunne ho ofte finna både omgrep og forklaringar, og viss ho fann omgrep som ho ikkje allereie hadde i termbasen sin, la ho dei inn. Tilsvarande blei gjort for oppdatert faktainformasjon.

Viktig å sjå samanhengen

– Når du jobbar med fagspråk, må du skaffa deg innsikt i fagområdet. Du må lesa mykje av faglitteraturen på fagområdet og sjå samanhengen i korleis fagområdet er strukturert, seier Simonnæs.

For å forstå samanhengen mellom dei fagomgrepa, kan ein gjera bruk av omgrepssystem, der ein viser relasjonane mellom ulike omgrep basert på ulike inndelingskriterium.

– Eit lett forståeleg døme: Viss du snakkar om eit bartre, altså eit tre som har nåler, så veit ein at det er noko anna enn eit tre som har blad. I eit omgrepssystem høyrer begge til overomgrepet TRE. Bartrær og løvtrær kan igjen underinndelast, for eksempel lerk, furu og gran på den eine sida og bjørk, eik og lønn osv. på den andre sida. Då har ein eit generisk omgrepssystem for TRE. Ei slik inndeling kan ein lett konstatera i den verkelege verda, forklarer Simonnæs.

– Men juridiske omgrep er ofte abstrakte, og det gjer det vanskeleg å sjå korleis dei ulike omgrepa heng saman, legg ho til.

I arbeidet med Norsk-tysk juridisk ordbok og NOJU-basen i Termportalen, har Simonnæs laga omgrepssystem i nokre naudsynte tilfelle, men omfanget i arbeidet hindra ho frå å gjera det for kvart einaste omgrep.

– Det har ikkje vore slik at eg har kunna ta omgrepssystema i heile si breidde. Eg har ofte avgrensa meg til det mest essensielle, seier ho.

Sikrar forståing

Vidare i karrieren har Simonnæs grave seg djupare og djupare ned i fagfeltet. Det å skapa forståing gjennom god og eintydig terminologi står sentralt i arbeidet hennar.

– Det heile står og fell på å forstå det som ein les, og med “forstå” meiner eg ikkje berre å lesa det som ord, men å plassera det i ein kunnskapssamanheng, seier ho.

Ein lesar, eller mottakar, har ikkje alltid den same oversikta over fagfeltet, som det avsendaren har. Simonnæs trekker fram terminologien som ein type skilt/vegvisar som bidrar til ei slik oversikt.

– Viss vi skal ha fagkommunikasjon, er vi nøydde til å bruka vegvisarar som peilar deg inn på det området du vil lesaren skal kunna forstå, seier Simonnæs.